Op woensdag 29 maart stonden twee activisten terecht omdat zij uit principe hadden geweigerd hun ID te laten zien bij een actie van Sluit VION! De rechtszaak zelf was een absurde vertoning: de Officier van Justitie gaf toe dat de politie onrechtmatig had gevorderd en verzocht zelf om vrijspraak. Dat hadden ze net zo goed eerder kunnen doen, dat had ons weer een retourtje Den Bosch bespaard. Na het aanhoren van ons verweer (zie hieronder) kon de rechter niet anders dan ons vrijspreken.

Deze uitspraak is belangrijk voor alle activisten in Nederland. De politie vraagt tijdens protesten namelijk om de haverklap om identiteitskaarten (zie ook dit artikel van Investico en De Groene Amsterdammer). Agenten doen alsof ze dit zomaar mogen, maar ze weten donders goed dat het vaststellen van de identiteit alleen maar mag als de politie daarvoor een concrete aanleiding heeft (zo blijkt ook uit hun eigen podcast). De reden dat de politie activisten lastig valt is simpele intimidatie, en het opbouwen van een dossier met alle risico's van dien (lees bijvoorbeeld dit artikel).

Houd de volgende keer als agenten jou of je kameraden weer eens vragen om je identiteitsbewijs dus voet bij stuk: op basis van artikel 8 van de politiewet mag de politie alleen identiteitsbewijzen vorderen als dat “redelijkerwijs noodzakelijk is voor de uitvoering van de politietaak.” Het meedoen of organiseren van een demonstratie, of deze nu wel of niet aangekondigd is, valt daar niet onder. Het grondrecht om te demonstreren weegt zwaarder!

Lees hieronder ons preliminair verweer:

Preliminair verweer

"Geachte rechter,

Ik verzoek u het openbaar ministerie niet ontvankelijk te verklaren.

Op 14 december 2020 gingen we met een klein groepje mensen naar het slachthuis van Vion in Boxtel. Vion had de sloten vervuild en wij gingen een emmer verontreinigd slootwater op een ludieke wijze terugbrengen naar de veroorzaker. De directie was door ons ingelicht en nam de emmer ook in ontvangst. Toen we wegliepen werden onze identiteitsbewijzen gevorderd door de politie.

Het is bizar dat onze ID’s gevraagd werden, het is bizar dat ik en Frank van der Linde gearresteerd werden toen wij dat op goede gronden weigerden, en het is nog bizarder dat het openbaar ministerie ons voor de rechter heeft gedaagd.

Er was niks geheimzinnigs aan onze actie. We hadden de directie van Vion van tevoren laten weten dat we zouden komen. Uit het dossier blijkt dat de politie er ook vanaf wist. De directie van Vion ging in op ons verzoek om de emmer vervuild water in ontvangst te nemen, en er stond al een personeelslid klaar om ons op te vangen. De beveiliging verleende ons toegang tot het terrein van Vion. We wisten met onze actie de media te prikkelen en gaven een duidelijke signaal aan Vion. Actie geslaagd. Geen enkele onrechtmatigheid, zoals ook blijkt uit het dossier en de video die ik u toegestuurd heb.

De politie was gekomen met twee personen.

Toen we weg liepen kwamen de agenten naar ons toe en vorderden onze identiteitsbewijzen. We waren er allemaal door verrast. Een aantal actievoerders toonden, weliswaar tegen hun zin, hun identiteitsbewijzen, maar Frank en ik weigerden dat, om principiële redenen.

De politie stelt dat ze in verband met het handhaven van de openbare orde en de escalaties in het verleden bij demonstraties bij Vion onze identiteitsbewijzen hebben gevorderd. Er viel echter niets te handhaven met betrekking tot de openbare orde. De actie was volstrekt relaxt en zoals gezegd stond de directie ons keurig te woord hetgeen ook blijkt uit artikelen in de media, die ik u reeds heb toegestuurd.

Over escalaties in het verleden het volgende. We weten niet waarop de politie doelt. Sluit Vion heeft geen track record van ordeverstoringen of escalaties. Sluit Vion had op dat moment slechts één keer eerder een soortgelijke actie uitgevoerd die ook heel rustig verlopen is. Daarnaast had Sluit Vion één keer gedemonstreerd voor Vion en die demonstratie is ordelijk verlopen. Dienstdoende agent Niek van Helfteren (BBN06577) liet mij toen ook weten dat de demonstratie ordelijke verliep en het blijkt ook uit mijn dossier. Deze zelfde agent verhoorde mij in deze zaak toen ik in de politiecel zat met betrekking tot de onderhavige zaak en hij was verwonderd dat ik aangehouden was, en bevestigde dat de politie wist dat Sluit Vion een actie zou doen. Tevens herhaalde hij dat Sluit Vion helemaal geen track record heeft van wanordelijkheden of escalatie. Aangezien de politie wist dat de actie uitgevoerd werd door Sluit Vion, had de politie geen enkele reden om te veronderstellen dat de openbare orde in het geding zou kunnen komen noch dat de boel zou kunnen escaleren. Mocht u twijfelen of agent Niek van Helfteren dit daadwerkelijk heeft gezegd, dan verzoek ik u hem als getuige op te roepen en te horen.

Wij hebben meerdere keren gevraagd aan de agenten waarom ze onze legitimatiebewijzen vorderden. De agenten gaven niet aan dat dat iets te maken had met het handhaven van de openbare orde en de escalaties in het verleden. Zoals al gezegd, die escalaties in verleden bestaan niet. De agenten gaven ook expliciet aan dat er niets aan de hand was, en zeiden: “Wij willen graag weten met wie we van doen hebben”. De agenten gingen - nadat wij weigerden onze ID’s te verstrekken - even overleggen. De agenten kwamen terug en stelden letterlijk: “We hebben even overleg gepleegd. Wij mogen gewoon identiteitsbewijzen vorderen op basis van artikel 8 van de politiewet.” Dat staat ook op video.

De veronderstelling dat agenten gewoon identiteitsbewijzen mogen vorderen op basis van artikel 8 van de politiewet is onjuist.

Agenten mogen - godzijdank - helemaal niet gewoon ID’s vorderen. Agenten mogen dat alleen als dat “redelijkerwijs noodzakelijk is voor de uitvoering van de politietaak.” Uit het dossier en de video’s blijkt uit niets dat het noodzakelijk was voor de uitvoering van de politietaak om onze legitimatiebewijzen te vorderen.

Wij zijn overigens niet de enigen waarbij de politie onnodig om IDs vraagt. Vorige maand nog werd een vrouw aangehouden omdat ze haar legitimatie niet wilde tonen (zie tweet van ene Kees). Ook Amnesty International constateert in hun rapport “Demonstratierecht onder druk” dat de politie regelmatig IDs vordert van demonstranten. Eén van hun eigen medewerkers werd bijvoorbeeld bij een eenmensprotest in 2018 zonder reden gevorderd om een legitimatiebewijs door de Haagse politie. Hij startte toen een klachtenprocedure en de politiechef in Den Haag stelde hem uiteindelijk meer dan 2 jaar later in het gelijk: bij zijn vreedzaam protest had de politie geen legitimatiebewijs mogen vorderen.

Ook van activiste Marisella de Cuba werd een ID werd gevorderd bij een demonstratie tegen zwarte piet. Zij werd in oktober 2021 vrijgesproken door de rechtbank Noord Holland, want het was niet noodzakelijk om te vorderen en de verdachte had geen verplichting om aan de vordering te voldoen.

Amnesty schrijft hierover in hun rapport: “Het aanhouden van een demonstrant, enkel vanwege het niet tonen van legitimatie, is in strijd met de mensenrechten; de aanhouding is een effectief einde van het demonstratierecht van de demonstrant en moet dus voldoen aan de eisen van noodzakelijkheid en proportionaliteit. Dat een demonstrant weigert zijn of haar legitimatie te laten zien kan weliswaar een overtreding opleveren van de Wet op de identificatieplicht en strafbaar zijn, maar het grondrecht om te demonstreren weegt zwaarder en mag niet ingeperkt worden vanwege zo’n overtreding..”

Ook de nationale Ombudsman meent dat: “Het vragen naar legitimatie van vreedzame demonstranten is onnodig en onwenselijk; er kan een intimiderend, en wellicht escalerend effect van uitgaan”.

Uit een recent onderzoek van het Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en De Groene Amsterdammer blijkt ook dat de politie steeds vaker vraagt naar identiteitsbewijzen van demonstranten. Agent Leo de Haan zegt hierover: “De politie wil betogers uit de comfortabele anonimiteit van de massa halen [...]‘Door mensen preventief aan te spreken en hun ID op te vragen, laat je hun weten: “Ik heb je gezien.””.

Ook uit een podcast van de politie zelf, blijkt dat de politie donders goed weet dat het vaststellen van de identiteit alleen maar mag als de politie daarvoor een concrete aanleiding heeft, die behoren bij de politietaak. In de podcast komt een situatie aan de orde, waarbij agenten van de zogenaamde vredeseenheid activisten om hun ID willen vragen omdat ze bepaalde kleding dragen. Dit wordt intern afgekeurd, immers, er is geen “vrees voor wanordelijkheden”.

De overheid is in beginsel de beschermer van demonstranten en niet de beperker. Ons om onze ID’s vragen heeft een intimiderende werking. Activisten moeten geheel in vrijheid gebruik kunnen maken van hun grondrechten.

Terug naar onze actie van twee jaar geleden. Deze actie was van tevoren kenbaar gemaakt bij Vion en ook op onze website en sociale media. Er was geen enkele geheimzinnigheid of wanordelijkheid rondom deze actie. Er was gewoon geen enkele reden om onze ID’s te vorderen.

Ik verzoek u daarom het openbaar ministerie niet ontvankelijk te verklaren."